Kerken behouden, door ze samen te gebruiken

,,Op veel plaatsen loopt het aantal bezoekers van samenkomsten fors terug. Er sluiten niet voor niets kerken. Die komen leeg te staan, worden gesloopt of krijgen een andere functie. Ik merk dat geloofsgemeenschappen zelf ook zien dat dingen veranderen. Het is belangrijk om al vroeg met elkaar in gesprek te komen over plannen en ideeën rond gebouwen. Om te kijken wat mogelijk is.”

Een flink aantal Waalwijkse geloofsgemeenschappen zit inmiddels met de gemeente om tafel om het religieus erfgoed in kaart te brengen. Dat moet uitmonden in een visie over de toekomst van de gebouwen. Wat zijn de verwachtingen voor de komende vijf tot tien jaar. ,,Uitgangspunt is dat een religieus gebouw behouden blijft.”

Soms kan dat omdat de geloofsgemeenschap nog voldoende bezoekers trekt en het gebouw financieel prima kan onderhouden. Als dat moeilijker wordt, kan een pand deels een andere bestemming krijgen door functies te combineren. Pas daarna komt wat Daandels betreft een compleet ander bestemming in beeld, of zelfs sloop.

Daandels merkte dat het lang niet altijd meevalt voor geloofsgemeenschappen om alles, en zeker zorgen, met elkaar te delen. Want wie praat er graag over terugloop van kerkgangers of over financiële problemen. ,,Er spelen ook allerlei emoties, niet alleen bij het bestuur maar zeker ook bij de achterban. Dat is heel begrijpelijk.”

,,Nogmaals, de geloofsgemeenschap bepaalt wat er gebeurt. Maar ik hoop dat wanneer ze iets willen met hun pand, ze op tijd bij ons aan de bel trekken. Want dat gaat het toch om bestemmingsplannen, vergunningen, wat kan wel, wat mag niet. Hoe ga je om met projectontwikkelaars die op de stoep staan.”

En als aan die bel is getrokken, kan de gemeente bezien of wellicht functies gecombineerd kunnen worden. Heeft Waalwijk misschien in de wijk waar de geloofsgemeenschap met minder ruimte toe kan, behoefte aan een plek voor een klein buurthuis. Of is er een maatschappelijke instelling die elders uit z’n jasje groeit. Of kan het gebouw met een andere, passende functie gecombineerd worden.

 ,,Zo kun je elkaar versterken. We denken graag mee, want we zijn tegen leegstand en voor leefbaarheid.”

Waalwijk werkt zo aan een Visie Religieus Erfgoed. Waarin de religieuze gebouwen, hun gebruik en mogelijke herbestemming worden beschreven. Met afspraken over welke gebouwen behouden moeten blijven, welke afgestoten kunnen worden. Maar ook afspraken over ‘wat verwacht je van wie op welk moment’. ,,Welke stappen moet je zetten als er plannen zijn met een religieus gebouw.”

Door dat allemaal al vroeg in kaart te brengen, komt bijna automatisch de communicatie met de achterbannen op gang. En begint ook daar het nadenken over de toekomst, voor zover dat al niet was gebeurd.

Hoewel het behoud van markante gebouwen, al dan niet door herbestemming of het combineren van functies uitgangspunt is, is soms sloop de enige optie.

 ,,Stel je hebt vijf protestantse kerken en je zou er uiteindelijk één (moeten) slopen, dan zou je op die plek een mooi park kunnen realiseren en daarmee de wijk een stuk levendiger maken. Of iets anders doen dat belangrijk is. Natuurlijk komen dan ook de financiën om de hoek kijken. Maar maatschappelijk belang mag soms wat kosten.”

Natuurlijk is het bij de Waalwijkse geloofsgemeenschappen niet alleen kommer en kwel als het gaat om bezoekersaantallen en financiën. ,,Sommige geven aan dat ze geen problemen hebben”, aldus Daandels. ,,Maar niet één geloofsgemeenschap heeft aangegeven groter te willen.”

 ,,Ik denk dat de gebouwen dan meer dynamiek uitstralen, dat er vaker functies zijn gecombineerd. Nu zijn veel van de religieuze gebouwen alleen op bepaalde momenten in het weekend open dan zullen ze de hele week intensiever worden gebruikt.”

Waardevolle gebouwen zullen er volgens de wethouder nog steeds staan. ,,En ik hoop dat op plaatsen waar een gebouw toch is gesloopt, er iets herkenbaars terugkomt. Iets met meerwaarde, waarmee de geschiedenis van de plek tastbaar wordt vastgelegd.”

 Waalwijk telt zestien religieuze gebouwen die Rijksmonument zijn; acht religieuze gebouwen zijn gemeentelijk monument; in de inventarisatie staan 21 gebouwen die geen monument zijn.

de tekst loopt door onder de foto

Naast rooms-katholieke en protestantse kerken en geloofsgemeenschappen, telt Waalwijk kloostercomplexen, enkele kapellen, moskeeën en een boeddha-tempel.

Waalwijk kent al voorbeelden van herbestemming van kerken. In de RK Maria Onbevlekt Ontvangen zijn appartementen gemaakt. De Theresiakerk in Waspik staat in de verkoop; de Gereformeerde kerk in Sprang-Capelle is nu kantoorpand.

Voor de Clemenskerk in Waalwijk zijn plannen voor een combinatie van eerstelijnszorg met huisartsenpraktijk, apotheek, fysiotherapie, woonkamerfunctie, horecavoorziening en mogelijk woonzorgappartementen.